Melancholisch, ironisch en geestig
Onderdeel van de Vriendenexcursie op 22 november 2023 was een bezoek aan het Tiburgse Museum De Pont, Met een tentoonstelling van werk van de Duitse kunstenaar Thomas Schütte.
Thomas Schütte (16 november 1954, Oldenburg, Duitsland) heeft de afgelopen vier decennia een toonaangevend en tegelijkertijd ongrijpbaar oeuvre opgebouwd in de hedendaagse kunst.In zijn verrassend veelzijdige werk spelen schaalmodellen een essentiële rol.
Naast soms zeer omvangrijke sculpturen in staal, brons en keramiek maakt Schütte (16 november 1954) ook fragiele aquarellen en etsen. Hij ontwierp Schiff, Bühne en Kiste voor de ambitieuze en legendarische tentoonstelling Westkunst (1981) in Keulen, die een overzicht bood van moderne westerse kunst vanaf 1939. Zijn oorspronkelijke idee was dat bezoekers de modellen konden betreden en op die manier letterlijk een ander perspectief kregen op de tentoonstelling. Maar door gebrek aan budget werden de werken destijds niet uitgevoerd en presenteerde hij ze noodgedwongen als schaalmodellen. In De Pont zijn ze, meer dan veertig jaar later, voor het eerst op groot formaat gebouwd.
Bestaansrecht
Schütte zat nog op de academie toen hij de opdracht voor Westkunst kreeg. Hij worstelde met de minimalistische en conceptuele kunst van zijn voorgangers, waaruit figuratie en verhaal waren verbannen en die vooral draaide om het idee. De uitvoering werd ondergeschikt en vaak niet eens als noodzakelijk beschouwd. In zijn eigen werk zocht hij naar manieren om het beeld en het materiaal weer bestaansrecht te geven. In de schaalmodellen voor Westkunst vond hij per toeval de oplossing. Een model is namelijk alles ineen: een idee, maar ook een concreet en tastbaar beeld. Bovendien is het model een vorm die iedereen begrijpt, al is het maar van de speelblokken of Lego uit je kindertijd.
Hyperdivers
De Westkunstmodelle vormen het begin van het oeuvre van Schütte. Museum De Pont presenteert nu een overzicht van zijn architectuurmodellen sinds de jaren tachtig. Die modellen vormen een schakel in het hyperdiverse werk van Schütte, ze verenigen in geconcentreerde vorm de uiteenlopende uitingsvormen en thema’s die zijn praktijk kenmerken.
De reusachtige Westkunstmodelle worden in de tentoonstelling omgeven door een uitgebreide selectie kleinere architectuurmodellen. Die variëren van tempels en eenpersoonshuizen tot bunkers, musea en zijn eigen grafmonument.
Lol
Na die eerste Westkunstmodelle werden architectuurmodellen een belangrijk onderdeel van Schüttes werk. Ze staan symbool voor zijn kijk op de samenleving, de kunstwereld en de architectuur, die afwisselend melancholisch, ironisch en geestig is. Tegelijkertijd zie je in zijn werken ook de lol van het maken. Zijn experimenten met uiteenlopende materialen en technieken leiden telkens tot een nieuw, onverwacht resultaat. Dat geldt ook voor het formaat. Het verschil tussen model en gebouw ligt voor Schütte in het feit dat de uitvoering, afhankelijk van de schaal, steeds andere oplossingen vraagt. Maar in wezen blijft het altijd een spel met lijnen, vormen, volumes en kleuren. Voor de kijker zit het verschil vooral in zijn verhouding tot het werk.
De schaalmodellen prikkelen de verbeelding, terwijl de gerealiseerde projecten daadwerkelijke aan den lijve worden ondervonden. Zo speelt Schütte een ingenieus spel met schaal, waarin je afwisselend kijker en gebruiker bent.
Inmiddels zijn er verschillende modellen als bewoonbare units gerealiseerd, zoals One Man House II en Ferienhaus T. In het Duitse Neuss verscheen het model Skulpturenhalle als zijn eigen museum.
Utrecht
In 1973 begint Schütte zijn studie aan de Kunstakademie Düsseldorf. Die stad was in de jaren ‘70 een van de levendigste hedendaagse kunstcentra in Europa: een broedplaats voor jonge kunstenaars en ook de thuisbasis van de toonaangevende conceptuele kunstenaar Joseph Beuys en schilder Gerhard Richter, van wie Schütte les krijgt. Vlak na zijn afstuderen in 1981 heeft Schütte zijn eerste solotentoonstelling in de Konrad Fischer Galerie, waar ook Amerikaanse gevestigde kunstenaars als Carl Andre, Sol LeWitt en Bruce Nauman exposeren. In deze eerste jaren maakt Schütte vooral zijn minimalistische architecturale maquettes. Tegelijkertijd richt hij zich op figuratieve beeldhouwkunst. Aanvankelijk zonder succes, want de terugkeer naar zo’n traditionele kunstvorm is een allesbehalve vanzelfsprekende stap na decennia van abstracte en conceptuele kunst.
In 1998 maakte Schütte voor het Griftpark in Utrecht de beeldengroep ‘Drei grosse Figuren für Utrecht’, gemaakt van cortenstaal. Enkele hoogtepunten in zijn carrière waren zijn deelname aan Documenta IX in Kassel in 1992 met zijn werk ‘Die Ankunft der Fremden’ en de Biënnale van Venetië in 2005. Daar werd hij bekroond met de prijs voor de beste kunstenaar van de tentoonstelling. Eind 2007 werd een werk van Schütte gekozen voor de vierde pijler op Trafalgar Square in Londen. Zijn bronzen sculptuur United Enemies werd in2013 tentoongesteld in het Central Park in New York.
Lees ook: Met Vrienden naar Brabant
