Pyke Koch: Dolores’ Ontbijt
Samen met Carel Willink, Wim Schuhmacher, Charley Toorop, Raoul Hynckes en Dick Ket wordt Pyke Koch doorgaans gerekend tot de ‘Grote Zes’ van het neorealisme: de realistische stroming die tussen 1920 en 1950 in Nederland van belang was. De autodidact Koch schilderde met een scherpe precisie en had een voorkeur voor ongemakkelijke of onwaarschijnlijke voorstellingen.
Schilderskist
In de zomer van 1927 besloot Koch te gaan schilderen. Hij was laat met de voorbereidingen voor zijn doctoraal civiel recht. Toen hij zijn examen aan wilde vragen bleek dat de professor al met vakantie was gegaan. De meeste van zijn vrienden waren ook voor de zomer weg en Koch had daarom even niets om handen. Hij vond een schilderskist die hij jaren eerder van zijn oudere zus had gekregen. Met de verf uit die kist maakte hij zijn een van eerste schilderijen: Dolores’ Ontbijt. Het model voor dit schilderij – Gerarda Voûte-Reijmers – ontmoette hij in een café. Hij haalde haar over voor hem te poseren door haar te vertellen dat hij kunstenaar was, terwijl hij nog nauwelijks schilderijen had gemaakt. Samen met het daaropvolgende werk ‘Vrouw met grammofoon’ toonde hij het in maart 1928 eenmalig in het openbaar op de tentoonstelling van De Onafhankelijken in het Stedelijk Museum te Amsterdam. Daarna stond het zo’n tien jaar ongezien in zijn atelier. In de vroege jaren 1940 vernietigde hij het schilderij om onbekende redenen. Maar ergens eind jaren ’20 of begin jaren ’30 had Koch het doek wel gefotografeerd. Deze foto werd ook weer gefotografeerd en die foto-van-een-foto is voor het eerst afgedrukt in de eerste catalogue raisonné van Koch van de hand van Carel Blotkamp, verschenen in 1972. Daarop is een zittende naakte vrouw te zien, half verscholen achter een met een kleed gedekte tafel met daarop een leeg bord, een smeermes, een met rozen versierde kom en een fluitketel naast een open raam dat uitgeeft op een winters stadstafereel.
Reconstructie
Nu, bijna honderd jaar na het ontstaan van Dolores’ ontbijt, toont Museum MORE een reconstructie van het schilderij dat na de vernietiging tientallen kunsthistorici bezighield. Door het vroegst bekende schilderij van Koch na te maken, hebben kunsthistoricus Susana Puente Matos en kunstenaars Ellen de Groot en Bernadien Sternheim willen doordringen tot de jonge Pyke Koch. Welke technieken, kleuren en materialen gebruikte hij? En bovenal, is Dolores’ ontbijt echt een ‘meesterproef’, zoals later is beschreven?
Primeur
Koch en Grarda Voûte-Reijmers waren hun leven lang bevriend en in 1956 schilderde Koch opnieuw een portret van haar. Dit portret is tot op heden nog nooit in het openbaar getoond. Bij Museum MORE kun je voor het eerst het portret samen met de reconstructie bewonderen.
Lees ook ‘Een reconstructie van Dolores’ door Susana Puete Matos
